Phnom Penh. Phnom Penh heel veel kon ik mij er nooit bij voorstellen, maar het klonk altijd zo mooi en intrigerend. Vreemd, want het kwam eigenlijk altijd met die andere dubbele p. Pol Pot en onlosmakelijk daarmee verbonden de Rode Khmer. Met 'n verschrikkelijke periode van dood en verderf, zoveel wist ik ook nog wel. Toch begrijpen deed ik die teletekstberichten in de jaren '90 beginnend met Phnom Penh niet echt. Ik las het bericht een keer of wat en had de boodschap wel begrepen, maar hoe kon die Rode Khmer nog steeds bestaan als ze verantwoordelijk waren en voormalig leiders, springlevend, in de ogen van iedereeen schuldig, doch onberecht?
Nooit heb ik me er in verdiept, nooit heb ik er iemand naar gevraagd. Het antwoord vond ik, zoals wel vaker minder interessant dan de vraag.

Nieuwsgierig benieuwd was ik dus onderweg naar Phnom Penh. Hoe zou het eruit zien, welke sfeer zou het ademen? Phnom Penh, een blanco bladzijde in mijn verbeeldingsvermogen. In de buurt komend van de hoofdstad sloeg de schrik me nog even om het hart. Het zou toch niet lijken op de plaatsen waar ik opeens doorheen reed? Vergeven van de zwarte plukken uitlaatgas, opgetrokken rode stofwolken en in het midden van dat alles een chaos van verkeer en (markt)leven. Nee, die gedachte heb ik snel als onmogelijk afgeschreven.

De stad is overzichtelijk opgebouwd, geheel naar het hart van een rationalist zoals ik. Op de plattegrond zijn alle horizontaal lopende straten even genummerd, de verticale straten oneven. De grote straten zijn ook nog gezegend met een naam, meestal eindigend op Boulevard. De destructie van cultuur door de Rode Khmer heeft nl. niet voorkomen dat je in veel Cambodjaanse steden en stadjes nog de Franse koloniale sfeer proeft.
Zo overzichtelijk als het is op papier, zo chaotisch is het als je er in ronddwaalt. De straten lijken uit hun voegen te barsten. Het aanbod van tuk-tuks en moto's is overweldigend, het overstijgt de vraag ongetwijfeld velen malen. Daarnaast uiteraard de, in het Cambodjaans straatbeeld altijd en alom aanwezig, scooters, brommers, Toyota's en Lexussen. Aangevuld met fietsers, cyclorijders, straatkinderen, bedelaars en de mensen die hun kar of wagen voortduwen (al dan niet met etenswaar). Hetis de eerste keer dat ik mezelf afvroeg of de stadlopend verkennen echt wel de beste optie is.
Om de paar meter moet je een vervoersaanbod afslaan, oversteken is niet iets wat je tussen neus en lippen door doet en ook op rustige stukken moet je uitkijken waar je loopt. Mocht er een stoep zijn, dan wordt die meestal als parkeerplaats gebruikt. Lopen in de goot is tegenliggers ontwijken.

Dit alles mocht de pret niet drukken. Met veel plezier heb ik er 2,5 dag doorgebracht. Het Koninklijk paleis en de Zilveren pagode bezocht, waarbij het zeldzaam goede onderhoud ervan het meest in het oog springt. In het Nationaal Museum de beelden bekeken die ooit de tempels rondom Angor Wat hebben gesierd, maar minstens zo opmerkelijk waren de vogels die dwars door het museum vliegen. Een rondje gelopen over de Russische markt voor de koopwaar, de Centrale markt voor het fantastische art-deco gebouw en alle roltrappen omhoog genomen in het warenhuis voor het uitzicht over de stad om daartot mijn verbazing ook hip en jeugdig Cambodja tegen te komen in een skatepark. En ik heb met verdiept in de Pol Pot periode.
In het Tuol Sleng Museum hangen honderden foto's van de mensen die er binnen werden gebracht toen het pand in gebruik was als Security Prison 21. De vele vierkante meters gezichten van mannen, vrouwen, kinderen en babies (op 7 mensen na, allemaal vermoord) maken een monumentaal geheel. De metershoge glazen kolom waar alle schedels en botten keurig gerangschikt liggen tussen de openliggende massagraven van Choeung Ek maakt het verleden bijna tastbaar. En dat waren dan maar 2 locaties... Het basisidee om het land vanaf 0 op te bouwen heb ik begrepen. De waanzin van de totale destructie die de leiders van de Rode Khmer voor ogen hadden, is niet te bevatten.